GÉRARD XỨ CREMONA^*
TẠI
TRƯỜNG PHIÊN DỊCH TOLEDO^*
(tk thứ XII)

Tác giả: Al-Marrakushî, al-Mu'jib
Bản tiếng Pháp: Danielle Jacquart
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa

*

Vì lòng yêu chuộng quyển Almagest* [của Klaudios Ptolemaios, khg 100-170*], thứ tình cảm mà ông không nhận thấy ở người La-tinh, Gerard xứ Cremona^[1]* tìm đến Toledo^[2]*. Nhìn thấy sự phong phú của bao sách vở viết bằng tiếng Ả Rập trong mỗi môn học, và đau xót vì sự khan hiếm sách học – mà ông biết rõ tới mức độ nào – ở người La-tinh, ông cảm thấy bị thôi thúc phải làm công việc phiên dịch, và quyết học tiếng Ả Rập. Tự tin vào vốn tri thức kép của mình về khoa học và ngôn ngữ (bởi vì, đúng như Ahmad ibn Yusuf^[3]* từng nói trong bức thư của ông ta Về tỷ số và tỷ lệ, một dịch giả giỏi còn phải có hiểu biết về ngành học liên quan nữa, ngoài một tri thức xuất sắc về ngôn ngữ – cả ngôn ngữ gốc lẫn ngôn ngữ đích), ông đã chuyển sang tiếng La-tinh tất cả những gì được viết bằng chữ Ả Rập, nhưng giống như khi băng qua những đồng cỏ xanh rì, kẻ chín chắn chỉ tết cho mình một vương miện bằng các thứ hoa đẹp nhất mà thôi, chứ không phải bằng mọi bông hoa. Và cứ như thế cho đến cuối đời, ông không ngừng trao truyền tới thế giới văn hóa La-tinh, như một kẻ kế thừa yêu quý, những cuốn sách mà ông cho là có giá trị^[4] nhất trong nhiều lĩnh vực khác nhau, một cách rõ ràng và dễ hiểu nhất có thể.

Al-Marrakushî, al-Mu'jib
Trường Phiên Dịch Toledo* (tk XII-XIII)
 Autrement, Coll. Mémoires, n⁰ 5,
Paris, 1991, tr. 185.

^[1] Gerard of Cremona (Lt: Gerardus Cremonensis, khg 1114-1187) là một dịch giả người Ý. Ông đến Toledo để tham khảo và dịch những tác phẩm từ tiếng Ả Rập sang tiếng La-tinh (một phần quan trọng trong số này trước được viết bằng tiếng Hy Lạp nhưng không còn được tìm thấy ở Âu châu vào thời điểm đó nữa). Gerard xứ Cremona là dịch giả phong phú và nổi tiếng nhất trong giai đoạn đầu của Trường Phiên Dịch Toledo*. Xem thêm về trường phiên dịch này trên Phụ Lục liên quan.

^[2] Toledo là một thành phố nằm ở vùng trung Tây Ban Nha, cách thủ đô Madrid khoảng 70km về phía Tây Nam, từng bị người Ả Rập chiếm giữ từ năm 712 đến 1085, sau trở thành một trong các thủ đô của Vương quốc Castilla (1065-1230).

^[3] Nhà toán học Ả Rập Abu Ja'far Ahmad ibn Yusuf ibn Ibrahim ibn Tammam al-Siddiq Al-Baghdadi (835–912), còn được biết dưới tên La-tinh hóa là Hametus.

^[4] Nghĩa là loại sách hữu ích cho sự tiến bộ của tư duy trong thế giới Tây phương Ki-tô giáo. Ở đây, Gerard xứ Cremona bỏ xa những người khác: ông là dịch giả của 87 quyển tất cả.