• TỔNG HỢP LỊCH SỬ (H. BERR, 1911)
    Thể loại: Bài dịch

    Sử gia phê phán tài liệu là nhằm chuẩn bị cho công việc tổng hợp lịch sử. Theo Henri Berr, ta có thể phân biệt ở đây hai hình thức tổng hợp: «tổng hợp uyên bác» – thứ tổng hợp nhằm tái tạo quá khứ thông qua sự tập hợp những công việc riêng lẻ – và «tổng hợp khoa học» – thứ tổng hợp nhằm giải thích quá khứ – mà ông đã định nghĩa như trong trích đoạn dưới đây.

    Xem tiếp >>
  • HIỆN TƯỢNG VĂN MINH, NỀN VĂN MINH, VĂN MINH (M. MAUSS, 1929)
    Thể loại: Bài dịch

    Văn minh là gì? Nhà xã hội và nhân học Marcel Mauss phân biệt ba hiện thực, và ba nghĩa, của thuật từ này: A) trước hết, có những «hiện tượng văn minh», những hiện tượng vượt quá khuôn khổ của một xã hội nhất định, dù chỉ giới hạn vào nhóm các xã hội «sơ khai»; B) sau đó, có «những nền văn minh», với khu vực, vùng địa lý ít nhiều rõ ràng của mỗi thực thể; C) và cuối cùng, có sự «Văn Minh», một trạng thái không chỉ tồn tại trong huyền thoại mà có cơ sở trong hiện thực.

    Xem tiếp >>
  • NHÂN HỌC VĂN HÓA (E. B. Tylor, 1871)
    Thể loại: Bài dịch

    Hiểu theo nghĩa dân tộc học rộng rãi của nó, Văn hoá hay Văn minh là cái toàn thể phức hợp bao gồm tri ​​thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, phong tục và bất kỳ một khả năng, tập quán nào khác mà con người thu nhận được trong tư cách là thành viên của xã hội...

    Xem tiếp >>
  • HỮU THỂ HIỆN THỰC, HỮU THỂ LÝ TÍNH TRONG KHOA HỌC (J. MARITAIN, 1932)
    Thể loại: Bài dịch

    Trí tuệ của chúng ta không chỉ rút ra từ cảm quan những hữu thể (natures) khả tri được thực hiện trong thế giới của tồn tại, nó không chỉ tự đặt trước mặt các hữu thể này hay các hữu thể mà ý niệm được phái sinh từ việc xem xét các hữu thể thứ nhất,...

    Xem tiếp >>
  • THỬ NGHIỆM BẰNG TƯ DUY (E. RIGNANO, 1920)
    Thể loại: Bài dịch

    Thiết tưởng số ví dụ nhỏ[2], mà chúng ta có thể thoải mái nhân lên này, cũng đủ để đưa ra một ý tưởng rõ ràng về bản chất của quy trình tinh thần gọi là «lý luận». Dường như nó chẳng là gì khác hơn một chuỗi thao tác hoặc thử nghiệm chỉ được suy nghĩ mà thôi,...

    Xem tiếp >>
  • LỊCH SỬ KHOA HỌC, LỊCH SỬ MỘT MÓN NỢ (L. DUTENS, 1766)
    Thể loại: Bài dịch

    Trong trích đoạn dưới đây, một quan điểm «vọng cổ», tưởng như không thể nào có thể tồn tại, đã được phát biểu và xuất bản trên thực tế, ngay giữa Thế Kỷ Ánh Sáng của Pháp, bởi một nhà khoa học, trong một trước tác có tựa đề cũng không thể nào rõ ràng hơn...

    Xem tiếp >>
  • THẾ NÀO LÀ MỘT QUỐC GIA (E. RENAN, 1882)
    Thể loại: Bài dịch

    Thế nào là một quốc gia? (Qu’est-ce qu’une nation) là bài trần thuyết do Ernest Renan* đọc tại Đại học Sorbonne, ngày 11 tháng 3 năm 1882...

    Xem tiếp >>
  • THẾ NÀO LÀ MỘT QUỐC GIA (M. BARRÈS, 1902)
    Thể loại: Bài dịch

    Trích đoạn này có liên quan tới vụ án Alfred Dreyfus (1894-1906) ở Pháp, vì tác phẩm từ đấy nó được rút ra đã được Maurice Barrès viết nhằm đả kích những người trước đó đứng dậy đòi công lý cho viên sĩ quan bị kết tội «bán nước» oan, chỉ vì có gốc gác là dân Do Thái. Tuy nhiên, không phải nó chỉ đơn giản có mỗi nội dung ấy.

    Xem tiếp >>
  • NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA (E. BENVENISTE, 1966)
    Thể loại: Bài dịch

    Con người không hề được tạo ra hai lần, một lần không có ngôn ngữ và một lần với ngôn ngữ. Sự xuất hiện của Chi Người (Homo) trong chuỗi động vật có thể đã được cấu trúc cơ thể, hoặc tổ chức thần kinh của con người hỗ trợ,...

    Xem tiếp >>
  • NGÔN NGỮ VÀ TƯ TƯỞNG (C. BLONDEL, 1919)
    Thể loại: Bài dịch

    Kết quả của tính chất «vô thức» của ngôn ngữ là sự dính liền của ngôn ngữ với tư duy, như từ và ý tưởng, ngôn ngữ và suy nghĩ cuối cùng trở thành một trong tâm trí con người. Chúng ta không nghĩ bằng lời nói, như trường phái duy danh khẳng định; chúng ta nghĩ bằng ý tưởng...

    Xem tiếp >>
  • NGÔN NGỮ VÀ VÔ THỨC (F. Boas, 1911)
    Thể loại: Bài dịch

    Trong mọi ngôn ngữ, chúng ta đều bắt gặp một số cách phân loại những khái niệm. Nếu chỉ đề cập tới một vài cách ở đây, ta thấy có những vật thể được phân loại theo giới tính, có tri giác hay vô tri, hoặc hình thể của chúng...

    Xem tiếp >>
  • THẾ NÀO LÀ NGƯỜI TRÍ THỨC? (P. A. BARAN, 1961)
    Thể loại: Bài dịch

    Paul A. Baran là một nhà kinh tế học người Mỹ theo chủ nghĩa Marx. Tiểu luận The Commitment of the Intellectual, đăng trên nguyệt san Monthly Rewiew tháng 5 năm 1961, đã được dịch sang Pháp ngữ dưới tựa đề  Qu’est-ce qu’un intellectuel, trên tạp chí Partisans tháng 10 năm 1965.

    Xem tiếp >>
  • HỌC THỨC VÀ TRÍ THỨC 2 (PHẠM TRỌNG LUẬT, 1995)
    Thể loại: Bài viết

    Bàn về sự xuất hiện của khái niệm «trí thức» trong bối cảnh lịch sử của nó (sau chiến bại của Pháp trong cuộc chiến tranh Pháp-Phổ 1870-1871) đòi hỏi một bài viết khá dài, bao gồm vừa sự tường thuật những diễn biến quan trọng trong hơn 10 năm,...

    Xem tiếp >>
  • HỌC THỨC VÀ TRÍ THỨC 1 (PHẠM TRỌNG LUẬT, 1995)
    Thể loại: Bài viết

    Bàn về sự xuất hiện của khái niệm «trí thức» trong bối cảnh lịch sử của nó (sau chiến bại của Pháp trong cuộc chiến tranh Pháp-Phổ 1870-1871) đòi hỏi một bài viết khá dài, bao gồm vừa sự tường thuật những diễn biến quan trọng trong gần 14 năm (trải qua 4 đời Tổng thống[1] và 13 đời Thủ tướng[2] của nền Đệ III Cộng hòa Pháp),...

    Xem tiếp >>